ANTONI CZECHOW - Żarcik i inne (bardzo różne) opowiadania [recenzja #29]

 

Literacki kunszt Czechowa nie podlega żadnej dyskusji.

***

     📕 WYDAWNICTWO: MG

    🕒 ROK WYDANIA: 2018

 📖 ILOŚĆ STRON: 180

  OCENA: 

     

Co najbardziej cenimy w innych ludziach?

Jakich partnerów/partnerek szuka się na randkowych portalach?

Jaki powinien być idealny przyjaciel?

Stawiam 5 kajzerek i pół maślanego rogala, że jednymi z najczęściej pojawiających się odpowiedzi na powyższe pytania będą: szczerość, szczerych, szczery.

Cenimy szczerość. Chcemy, żeby inni byli szczerzy i sami uważamy się za szczerych. Jest to oczywiście wierutna bzdura: kłamiemy jak najęci, a słuchanie kłamstw często sprawia nam przyjemność. Chcemy prawdy, ale tylko wtedy, gdy jest miła. Nieraz trudno nam sobie poradzić z krytyką, nawet jeśli jest uzasadniona. Budzi się w nas agresja, chęć obrony, zniechęcenie…

I tutaj z pomocą przychodzi niezrównany Antoni Czechow - ale o tym za chwilę.

Zbiór pt. Żart i inne (bardzo różne) opowiadania liczy 28 opowiadań rozrzuconych na ledwie 165 stronach, co daje średnią 6 stron na jedno opowiadanie. Dzięki tej kondensacji formy, książkę czyta się sprawnie. Kunszt Czechowa nie podlega żadnej dyskusji, to nie jest literackie rzemiosło, a manufaktura opowiadań najwyższej próby.

Są to opowiadania pragmatyczne, skupione na celu. Prosty styl, bez zbędnych ozdobników. Czechow wie, co chce osiągnąć i nie przedłuża niepotrzebnie swych opowieści. Jego styl inspirował wielu współczesnych pisarzy, jak chociażby Raymonda Carvera. Oto początek opowiadania Po ciemku:

Mucha średniego kalibru wleciała do nosa pomocnika prokuratora Gagina. Czy skusiła ja ciekawość, czy też padła ofiarą własnej lekkomyślności lub mroku – skutek był taki, że nos nie zniósł obecności obcego ciała i dał hasło do kichania. Gagin kichnął, kichnął z przejęciem, z przenikliwym świstem i tak donośnie, że łóżko zadrżało i odpowiedziało warknięciem podrażnionej sprężyny.

Z tak banalnego wydarzenia jak mucha w nosie, rosyjski pisarz rozwija całą opowieść. Czyta się to szybko i przyjemnie. Zresztą, większość opowiadań jest genialnie poprowadzona i świetnie spuentowana (choć oczywiście znajdzie się kilka słabszych). Dużo dialogów, brak dłużyzn: konkrety, konkrety, konkrety.

Czechow uwielbiał psy. Na zdjęciu ze swoimi pupilami, których nazwał: Brom oraz Khina
(źródło: www.russiainphoto.ru)

Kolejną zaletą zbioru jest ogromny ładunek poczucia humoru. Uśmiałem się setnie, czytając o doktorze Koszelkowie. W podzięce za uratowanie życia otrzymuje on od pacjenta piękny kandelabr z rzeźbami nagich kobiet w nieprzyzwoitych pozach.  Co zrobić z takim fantem? Nie można przecież tego zostawić w gabinecie, narażając pacjentów i dzieci na tak niegodziwe widoki.  Wziąć do domu? Nie ma mowy, żona nie byłaby zadowolona.

… albo Paweł Wasilicz, bohater opowiadania „Dramat”. Odwiedza go obca kobieta, Muraszkina, pragnąca poznać jego opinię na temat dramatu, który sama napisała. Prosi Wasilicza o możliwość odczytania swego dzieła. Ten – niechętnie - ulega. Nudny dramat Muraszkiny ciągnie się w nieskończoność, a gdy autorka kończy czytać siedemnastą scenę, Wasilicz ledwo zipie. Na dźwięk słów „kurtyna spada”, zrywa się z krzesła, uradowany, że przetrwał, że to już koniec. Muraszkina szybko wyprowadziła go z błędu. To był koniec, ale pierwszego aktu.

- Przepraszam – przerwał Paweł Wasilicz – ile jest wszystkich aktów?

- Pięć – odpowiedziała Muraszkina i natychmiast, jakby się bała, żeby słuchacz nie uciekł, ciągnęła dalej: <Z okna szkoły wygląda Walenty. Widać, jak w głębi sceny włościanie niosą swój dobytek do karczmy> (…).

Frustracja Wasilicza sięga zenitu… Zakończenia oczywiście nie zdradzę.

Przezabawna jest też historyjka pt. Bezbronna istota, w której do pracownika banku Kistunowa, przychodzi nachalna petentka. Kobiecina prosi o zwrot dwudziestu czterech rubli, które jej zdaniem bezprawnie potrącono małżonkowi. Nieustannie powtarza: „Wasza ekscelencjo… Jestem kobieta bezsilna i bezbronna”. Choć przyszła nie do tej instytucji, co trzeba, nie daje się zbyć, powtarzając w kółko swoje racje. Wyczerpany i zrezygnowany Kistunow odsyła ją do kolegi, który również nie daje rady.

- Wyjątkowo nieznośne babsko – oburzał się Kistunow, łamiąc sobie palce i co chwila podchodząc do karafki z wodą. – Jakaś idiotka, podeszwa! Mnie prawie zamęczyła i ich zgnębi, wstrętna! Uf! Jak mi serce bije.

Czechow z rodziną. Był jednym z sześciorga dzieci.
W domu rodzinnym panowały surowe zasady, m.in. dzieci nie mogły się bawić. 
(źródło: www.culture.ru)

I tak dalej, i tak dalej. Oczywiście, pod płaszczem zabawnych historyjek kryje się coś więcej. W swoich opowiadaniach rosyjski pisarz opisuje ludzkie przywary i wady, naśmiewa się z naszej obłudy. Czytając o paplającej bez ustatku Natalii Michajłownej, która niechcący przyznaje się do zdradzenia męża z przygodnym Tatarem, czy o doktorze Koszelkowie, który próbuje się pozbyć niezręcznego prezentu jakiego otrzymał, lub o przodowniku policji Oczumiełowie, który zmienia zdanie jak chorągiewka, śmiejemy się z tych prostaczków i z głupot które robią. Ale czy my się czymś od nich różnimy?  W tym właśnie tkwi nieodparty urok prozy Czechowa: ona się nie starzeje. Zmienia się świat wokół nas, ale my, ludzie, ze swoimi wadami i słabościami, powtarzamy błędy i zachowania naszych przodków. Rosyjski pisarz, niczym dobry przyjaciel, w subtelny sposób wytyka nasze wady. Nie śmiejemy się więc z Kistunowa i Muraszkinej. Z kogo się śmiejemy? Z siebie się śmiejemy!

Częstujcie się. Serdecznie polecam ten zbiorek każdemu. Nawet tym, którzy nie lubią szczerości.