FRIEDRICH DÜRRENMATT - Grek szuka Greczynki

"Grek szuka Greczynki" to jedna z najzabawniejszych książek, jakie czytałem w swoim życiu.

Dürrenmatt... Nie przestaje mnie zadziwiać ten szwajcarski pisarz, i chyba niepostrzeżenie stałem się jego fanem. Wiem już, że świetnie radzi sobie z literackimi eksperymentami (np. w niepozornej książeczce o figlarnym tytule Zlecenie, albo o obserwacji obserwatora obserwatorów), wiem że jego opowieści kryminalne miażdżą większość konkurencji oryginalnością i głębią obserwacji, ale żeby komedia? Z tak staroświeckim tytułem? Natychmiast przed oczami stanęły mi Fredry, Niemcewicze i inne Moliery, w efekcie czego straciłem nadzieję na dobrą lekturę.

W rolę głównego bohatera wciela się Arnolf Archilochos - 45-letni młodszy (!) księgowy, zatrudniony w dziale kleszczy porodowych - trybik korporacyjnej machiny, cząsteczka szarego strumienia ludzkiego. Człowiek oszczędny, uczciwy, skromny, ułożony, jednym słowem - poczciwina jakich mało. Oprócz tego, Archilochos odznacza się wykształconym i mocnym kręgosłupem moralnym. Stworzył prywatną klasyfikację wzorców moralnych, segregując swych etycznych idoli od miejsca 10 do 1. Dla przykładu, miejsce nr 2 zajmował biskup - głowa kościoła staronowoprezbiteriańskiego przedostatnich chrześcijan. Był to pierwszy (i nie ostatni) raz, kiedy podczas lektury parsknąłem śmiechem.

Archilochos wynajmował skromne mieszkanko u madame Bieler i jej męża - Augusta, paradującego zazwyczaj po domu w kolarskich spodenkach i żółtej koszulce. Właściciela cienkich, owłosionych nóg, które kiedyś "prawie wygrały Tour de France" (kolejny parsk). Nóg, które - wraz z właścicielem - chowają się często w panice za piecem pod naporem gniewnych fuknięć madame Bieler.

Friedrich Dürrenmatt w pełnej krasie.

Ale wreszcie, moi drodzy, docieramy do sedna: nasz Grek nigdy nie był z kobietą. Nie ma żony, partnerki, dziewczyny, z żadną nigdy nie spał, żadnej nie spotykał. I gdy na jego anons w gazecie (pod tytułem "Grek szuka Greczynki" odpowiada zjawiskowa, piękna Chloe - podskórnie czujemy że coś wisi w powietrzu, że coś się zaraz wydarzy. I nie mylimy się.

Chloe jest pierwszym klockiem domina, który uruchamia całą lawinę szczęścia i zrzuca ją na cnotliwe, niczego niespodziewające się barki Arnolfa Archilochosa. Dostaje awans w pracy, na ulicy zaczynają mu się kłaniać najbardziej nobliwi mieszkańcy miasta (część z nich zajmuje wysokie miejsca w jego moralnym rankingu), jednym słowem - Archilochos staje się powszechnie szanowaną osobistością. Po latach obrzydliwej, nudnej rutyny, życie się do niego uśmiecha. Obserwując jego autentyczne zaskoczenie całą sytuacją i pełne uroku zmagania z nową rzeczywistością, sam poczułem się szczęśliwszy. 

A czyż nie o to właśnie chodzi w literaturze ?

Komiczna - a w zasadzie tragikomiczna -  jest również scena w której Petit-Paysan (właściciel zakładów zatrudniających Archilochosa) awansuje go na dyrektora generalnego, nie wiedząc tak naprawdę za co, a przy okazji przekręcając co chwilę nazwisko swego podwładnego, nazywając go m.in. panem Agamemnonem czy Artakserksesem. 

Absolutnym numerem 1 jest jednak dla mnie scena z udziałem artysty-malarza Passapa, który pogrążony w twórczym amoku zauważa rzekome podobieństwo Archilochosa do greckiego boga wojny Aresa i zmusza go do pozowania do obrazu w pozycji boksera. Opętany Passap widzi w Arnolfie "typowego barbarzyńcę, który uwielbia zgiełk bitewny i rozpętuje krwawe rzezie".

Grek szuka Greczynki to doprawdy jedna z najzabawniejszych książek, jakie miałem przyjemność czytać.

Pod pozorem lekkiej komedyjki, kryje się jednak dużo więcej. 

Wkrótce więc Archilochos staje do pojedynku z samym sobą, stając w rozkroku pomiędzy obecnym życiem a tym które prowadził przed poznaniem Chloe. Staje przed trudnym wyborem. A jaką podjął decyzję - przekonajcie się sami.

Dürrenmatt dokonuje wiwisekcji ludzkich dążeń i pragnień, stawia diagnozę: szczęście nie jest dla każdego. Człowiek ugnie się pod jego nadmiarem, zupełnie jakby to były plagi egipskie. 

Dlatego, najlepiej je smakować w wyważonych dawkach. 

W przeciwieństwie do książek Dürrenmatta.


__________________

Państwowy Instytut Wydawniczy
1990
str. 89